Masal Nedir?

Öncelikle masal nedir bu konuda çok kısaca bahsedelim. Masal, genel olarak halkın kendi içinde yarattığı, ağızdan ağza yayılan hatta kuşaktan kuşağa sürüp gelmiş, olağanüstü durum ve olayların içeren halk hikayelerine denmektedir. Kahramanların hatta birçoğu tamamen olağanüstü yani tabiatüstü varlıklardan oluşmaktadır.

Masalın en güzel özelliklerinden birisi, dinleyici kitlesini inandırabilen bir anlatım türünün olmasıdır. Genelde özel kişiler tarafından, daha çok kendisine mahsus zaman ve mekanlardan oluşarak, yaşanılan hayatla orantılı olarak uydurulmuş hikayelerdir. Masallar genelde klişe sözler ile başlayıp, yine klişe sözler ile sonlanmaktadır.

Yani tamamen hayal ürünü bir anlatım diline sahiptir diyebiliriz. Masallar, günlük hayattan sıyrılmış, insanların tabiat ve gerçek dışı bir alemde yaşattığı bir hikayedir. Masallara ayrıca sözlü nesir türü de diyebiliriz.

Masalların Ortak Özellikleri
Birçok masal türü olmasıyla birlikte masalların ortak özellikleri bulunmaktadır.
İşte masal türlerinin ortak özellikleri;

Tüm masallarda tüm olaylar tamamen olağanüstüdür. Hiçbir masal kahramanı yaşlanmaz.

Hikayelerde ki tüm karakterlerin gerçek üstü bir özelliği bulunmaktadır.
Yer ve zamanlar tamamen belirsizdir.

Tüm masalların sonunda mutlaka bir ders çıkarılır. Çünkü masallar hem eğlendirici hem de eğiticidir.

Masalların neredeyse tümü kalıplaşmış yani klişeleşmiş bir tekerlemeyle başlar.

Masalların içerisinde olağanüstü varlıklar yer alır. Örneğin cin ve periler gibi..

Birçok masalın sonu kalıplaşmış bir tekerleme ile biter.

Masalların hepsi mutlu son ile biter.

Masalların niteliği ne olursa olsun, tamamen her şeyiyle hayal ürünüdür.

Tür olarak olaya dayalı olarak sanatsal ve tamamen kurmaca metinlerdir.

Kişiler ya çok kötü ya da net olarak çok iyidir.

Belli bir yazar yoktur. Çünkü halk düşüncesiyle ortaya çıkarak halk kültüründen meydana gelmiştir.

Masalların içinde genelde yer kavramı tamamen semboliktir. Yani çoğu gerçek dışı konumlardır. Ne zaman ve hangi yerde oldukları asla bilinmez.

Son olarak ise gerçek yer isimleri ile belirtilir. Ancak masallarda anlatılanlar gerçek bu yerlerle alakası olmamaktadır.

Böylece birçok ortak özelliği de görmüş olduk.

Masal Özellikleri
Masal özellikleri aslında hemen hemen aynı olmaktadır. Ancak konu, yer, olay, kişi ve amaç olarak incelediğimizde birkaç özelliğe göre ayrılmaktadır. Bu detayları daha ayrıntılı inceleyelim.

1- Konu
Masallarda her insanı ilgilendiren ve evrensel değerli olan konular ele alınmaktadır. Özellikle çocuk kitleyi ilgilendirmesinden dolay doğruluk, dürüstlük, iyilik, güzellik ve ahlaka değinilmektedir. Çocuklara masallar bağlamında yardımseverlik ve erdemli olmak gibi duygular verilmektedir. Ayrıca çevrede yer alan kişilerin, olay ve yönetici şekilleri de eleştirilmektedir. Yani haksızlıklara karşı halkın direnmesi, bu bağlamda haksızlıkların üstesinden gelmek gibi detaylar yer almaktadır.

2- Olaylar
Masallar içerisinde tüm olaylar eksenli bir edebiyat türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Tamamen hayal ürünü olarak olaylar, olağanüstü niteliklere sahiptir. Yani masallarda mantık aramak tamamen hatadır. Çünkü olamaz diye bir kavram bulunmamaktadır. Her şey konu olarak işlenebilir ve her şey olabilmektedir.

3- Yer
Masallar içerisinde asla belli bir yer ve konum bulunmamaktadır. Hayali bir yer veya çevre uydurulmuştur. Hatta masallarda genelde en çok kullanılan konumlar; Kafdağı’nın arkasında bir ülke, yedi kat yerinde altı, periler padişahı ülkesi gibi tamamen hayali yerler konu alınmaktadır.

4- Zaman
Masallarda tıpkı yer ve konum gibi zamanlarda tamamen belirsizdir. Hatta çoğu zaman geçmişten bir zamandan söz edilmektir. Tabi aslına baktığımızda hayalin bir zaman olarak karşımıza çıkmaktadır. Masallarda daha çok geçmiş zaman kipi yani –miş’li bir zaman kullanılmaktadır. Hatta bunu ifade eden kalıplar şu şekildedir; Bir varmış, bir yokmuş, evvel zaman içinde, kalbur saman içinde gibi kalıplardan oluşmaktadır. Bu sayede masalların zamanlarının tamamen kurgu olduğunu anlamaktayız.

5- Kişi
Masallar içerisinde kişiler ve kahramanlar tamamen olağanüstü niteliklere sahiptir. Çünkü gerçek hayatta hiçbir şekilde peri, cüce, deve, cadı, gulyabani, şahmerdan gibi karakterler bulunmamaktadır. Yani masalların içeriklerinde, gerçek hayatta asla karşılaşmayacağınız karakterlerle karşılaşabilirsiniz. Ayrıca masallar içinde karakterler tamamen ya iyidir ya da tamamen kötüdür. Tabi daima iyiler kazanmaktadır. İyiler hep iyilik yapar, kötüler ile hep kötülük yapmaktadır. İyilerin kazandığı gibi, kötü karakterler de masal sonunda kaybetmektedir.

6- Amaç
Masallarda en büyük amaç eğitmek ve öğretmektir. Yani yerlerin, zamanın ve karakterlerin kurgu olması bundan kaynaklanmaktadır. Kahramanların hiçbiri rencide etmeden karşı tarafta ki kişiye ders vermektedir. Her masal sonunda da kişiler kendisine düşen payı almaktadır. Masallarda iyiler yüceltilir ki, dinleyici veya okuyucu iyi olsun ve iyilik yapsın. Dolayısıyla masallarda amaç oldukça önem arz etmektedir.

Masalların Anlatım Özellikleri
Masalların anlatım özellikleri ortaktır. Yukarıda da bazı noktalara değinmiştik. Şimdi anlatım özelliklerini daha detaylı bahsedelim.
İşte masalların anlatım özellikler;

Masallarda anlatım hiçbir şekilde herhangi bir engele uğramadan akıp gider yani akıcıdır.

Gereksiz yere sözler tekrarlanmaz.

Ses akışını bozan detaylardan kaçınır ve söylenmesi güçlük gerektiren kelimelere asla yer verilmez.

Asla gereksiz ifadeler yer almaz. Yani tamamen duru ve açıktır.
Anlatım tamamen süssüz ve sade olur. Yani yalındır.

Kurgulanan tüm duygu ve düşünceler kısa ve kesin ifadeler ile dile getirilmektedir.

Masal Yapısı
Masal yapısı bulunmaktadır. Yani her şey planlı bir şekilde meydana getirilmektedir. Genel olarak baktığımızda masaların 3 yapısı bulunmaktadır.
Bunlar;

Serim yani Döşeme Bölümü,

Düğüm yani Gövde/ Geliştirme Bölümü,

Çözüm yani Sonuç Bölümü şeklide oluşmaktadır. Şimdi daha detaylı inceleyelim.

Döşeme Bölümü
Masalların baş kısmında yer alan yani dinleyici kitlenin asıl ilgisini çeken bölümdür. Bu bölüme genelde masal başı veya tekerleme bölümü şekliden nitelendirilmektedir.

Tekerlemelerin kullanılma sebebi anlaşılacağı üzere, dinleyici kitleyi masala hazırlamak içidir. Son kısmında da kullanılan tekerlemenin amacı, tamamen masalın bitiyor oluşunu belli etmektedir.

Masallarda tekerlemeler; başta, ortada ve sonda kullanılmaktadır. Örnek olarak gösterecek olursak; Az gittik uz gittik, dere tepe düz gittik. Altı ayı bir güz gittik şeklinde olarak nitelendirebiliriz. Döşeme bölümünün bitmesiyle birlikte ‘Adamın biri’ veya ‘ Evvel zaman içinde’ tarzında giriş kelimeleri kullanılmaktadır.

Gövde(gelişme) Bölümü
Masalların gelişme kısmında tamamen kahramanların üzerinden geçen olaylar yer almaktadır. Okuyucuların bu noktada tüm ilgisinin çekilmesi sağlanır. Ardından olayların çözüme kavuşturulması gereken noktaya ulaşılır.

Sonuç (Üç Elma) Bölümü
Masallarda sonuç bölümünün diğer bir adı ise dilek bölümüdür. Bu bölümde tüm detaylar ve olay sonuca bağlanmaktadır. Çünkü tüm masallarda iyiler kazanır ve kötüler kaybeder. Masal sonunda iyi karakterlere ödül, kötü karakterlere ise cezalar verilmektedir. ‘ Gökten üç elma düştü birisi yiğit olana, birisi bu masala dizene ve bir diğer elma ise dinleyenlerin başına şeklinde sonlanmaktadır.

Hatta bazı masallarda bu kalıplaşmış metin; ‘ Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine’ şeklindedir. Yani masallarda gökten üç elma düştü tabiri tamamen masalın sonuna gelindiğini nitelendirmektedir. Böylece masalları ve özelliklerini tüm detaylarıyla öğrenmiş olduk.